Wat bindt Nederlanders nog nu de kerken verder leeglopen? Dat is het onderwerp van het onderzoek 'God in Nederland' dat KRONCRV's Kruispunt presenteert. De ontkerkelijking van ons land zet onverminderd door: steeds minder mensen zijn lid van een christelijke kerk of beschouwen zich als gelovig. Toch ervaren Nederlanders veel verbondenheid en samenhang, daar blijkt de kerk niet voor nodig. Opvallend is dat de jongste generatie – generatie Z – in veel opzichten juist positiever is over kerk en geloof dan voorgaande generaties.
Zelf gelooft hij niet in God. Toch heeft Maarten van Rossem een grote liefde voor kerkgebouwen. De bekendste historicus van Nederland vindt sommige kerken zó mooi, dat hij er bijna religieus van zou worden. Van Rossem staat daarin niet alleen. De kerken moeten volgens een grote groep Nederlanders blijven bestaan vanwege hun belangrijke culturele en symbolische waarde. Maar: ze mogen geen invloed hebben of geld kosten.
Verbonden zonder kerk en geloof
Nederlanders blijken bovendien prima in staat om zonder kerk en geloof verbondenheid en gemeenschap te ervaren. Zo blijkt uit het nieuwste deel van 'God in Nederland', een onderzoek dat al sinds 1966 loopt en elke tien jaar verschijnt. De vorige editie was in 2015. Voor het onderzoek zijn ongeveer 2000 Nederlanders ondervraagddoor de Radboud Universiteit in samenwerking met HDC Centre for Religious History van de Vrije Universiteit Amsterdam en KRONCRV. De onderzoeksresultaten zijn op deze VU-pagina te vinden.
Nederlanders blijven ondanks kerkverlating verbonden
Inmiddels is 27 procent van de Nederlanders lid van een kerk of een ander religieus verband. Tien jaar geleden was dat nog 32 procent. De angst dat de sociale samenhang zou verdwijnen als de kerken leeglopen is ongegrond: een ruime meerderheid van de Nederlanders voelt zich voldoende ingebed in sociale netwerken en heeft ook vertrouwen in anderen, zo blijkt uit het onderzoek. Nederlanders treffen elkaar niet meer in de kerk, maar vooral bij de sportclub. Veel mensen ervaren ook verbondenheid en samenhang bij belangrijke nationale rituelen zoals de Dodenherdenking op 4 mei. 75 procent van de Nederlanders geeft aan zich op 4 mei verbonden te voelen met hun landgenoten.
Kruispunt vertelt het verhaal van God in Nederland in de stad Utrecht: een plek met een grote christelijke diversiteit én met de Domtoren – de beroemdste kerktoren van Nederland – als middelpunt. Religiewetenschappers Paul Vermeer en Joris Kregting doen het onderzoek uit de doeken. Oer-Utrechter Maarten van Rossem bezoekt de Jacobikerk, waar hij vertelt over de aantrekkingskracht die kerkgebouwen op hem uitoefenen. Dichter Ingmar Heytze bezoekt het Verzetsmonument op het Domplein en vertelt over de religieuze betekenis van 4 mei.
Generatie Z is positiever tegenover de kerk
Kruispunt gaat ook op zoek naar lichtpuntjes en perspectief voor de kerken. Een bijzondere conclusie uit het onderzoek is dat Gen-Z positiever staat tegenover kerk en geloof dan de voorgaande generaties. Zo beschouwt 27 procent van generatie Z zich als gelovig, tegenover 22 procent bij de generatie daarvoor. De leden van christelijke studentenvereniging Navigators vertellen of zij dit herkennen. Is er bij hun generatiegenoten inderdaad meer openheid voor hun christelijke identiteit? En hoe komt dit? Júlia Herku is de Jonge Theoloog der Nederlanden. Zij vertelt waarom de baptistenkerk waaraan zij verbonden is het juist wél goed doet. De Utrechtse rooms-katholieken vieren de komst van de schedel van de heilige Thomas van Aquino naar de Catharinakathedraal. De rooms-katholieke kerken in Nederland raken steeds leger, maar hoe ziet kardinaal Wim Eijk de toekomst?
Kruispunt: God in Nederland, te zien op zondag 13 april om 17:10 uur bij KRONCRV op NPO 2. Op vrijdag 25 april organiseert het HDC Centre for Religious History het symposium 'God in Nederland 19662025' op de campus van de Vrije Universiteit Amsterdam. Theoloog der Nederlanden Mirella Klomp en religiewetenschapper Peter van Rooden geven er wetenschappelijk commentaar op de onderzoeksresultaten. Het boek met alle resultaten en toelichting is te bestellen bij het HDC (hdc@vu.nl).
